ابراهیم بن سنان

ابراهیم بن سنان بن ثابت بن قرّه حرانی ابواسحاق صائبی سده چهارم هجری است. ریاضیدان، پزشک و ستاره‌شناس صائبی مذهب از اعضای دارالحکمه بغداد است.

زندگی‌نامه

قربانی، منجمان:

مانند پدر (سنان‌بن ثابت) و جدش (ثابت‌بن قره*) در علوم فلسفه و ریاضی و نجوم و طب مهارت داشت و مخصوصا در هندسه زبردست بود و در زمان او کسی در این علم بر وی تقدم نداشت. در سال ۲۹۶ (۹/۹۰۸) در بغداد متولد شدو نزد پدر و معلمان خصوصی فنون و علوم آن زمان را فرا گرفت و کتابهای بسیار تالیف کرد و در جوانی به سن ۳۸ سالگی در سال ۳۳۵ (۹۴۶) درگذشت.

آثار

قربانی، منجمان:

• فی مساحته قطع المخروط المکافی. چندین نسخه از این کتاب (در پاریس و ایندیاآفیس و موزه بریتانیا و قاهره و ایاصوفیه و بانکیپور) موجود است. هانری سوتر این کتاب را بزبان آلمانی ترجمه و نقادی کرده است:

متن آلمانی

روشی که ابراهیم بن سنان در این کتاب برای محاسبه مساحت سهمی به کار برده است بهترین روشی است که قبل از اختراع حساب جامعه و فاضله بکار می‌رفت و از طریقه‌یی که ارشمیدس در این مسئله بکار بسته ساده‌تر است (مجله ایزیس جلد ۴ سال ۲/۱۹۲۱ صفحه ۵۸۰)

• مقاله فی طریق التحلیل و الترکیب فی‌المسائل الهندسیه. نسخه‌ای از این کتاب بخط احمدبن محمدبن عبدالجلیل سجزی ریاضی‌دان معروف در پاریس موجود است و نیز در قاهره و بانکیپور نسخه‌های آن موجود است. این مقاله با هفت (مقاله) رساله دیگر در حیدرآباد دکن چاپ شده است (برنامج۱۳۵۴ ص۲۱)
• مقاله فی رسم القطوع الثلاثه (موجود در موزه بریتانیا و بانکیپور)

متن فرانسوی

این مقاله (تحت عنوان) توسط جمال دباغ (Jamal al-Dabbag) به روسی ترجمه و توسط S.A. Krasnova به روسی تفسیر شده و در جلد ۱۶ مجله «تحقیقات درباره تاریخ ریاضیات» (روسی) چاپ شده است. (نقل از مجله آرشیو بین‌المللی تاریخ علوم سال بیستم شماره ۷۸-۷۹ ژانویه و ژوئن ۱۹۶۷

• رساله فی وصف المعقود المستخرج (المعانی التی استخرجها . سزگین G6w194) فی الهندسه و علم نجوم (بانکیپور)
• رساله فی الاسطرلاب (بانکیپور)
• فی حرکه‌الشمس (بانکیپور) ابوریحان بیرونی نام این رساله را در اثارالباقیه (ترجمه انگلیسی صفحه ۳۲۲) آورده است.
• کتاب فی الدوایر المتماسه (بانکیپور)
• ترجمه کتاب «فی اصول الهندسه» ارشمیدس بانکیپور ـ تذکره‌النوادر)
• کتاب فی آلات الاظلال (موجود در ایاصوفیه)

علاوه بر این نه کتاب که از وی در دست است ابن ندیم در الفهرست دو کتاب زیر را از وی نام برده است

• کتاب ماوجد من تفسیره للمقاله الاولی من المخروطات (شاید کتاب شماره ۱ قسمتی از همین کتاب باشد)
• کتاب اغراض کتاب المجسطی

در لغت‌نامه (h) و نیز در سوتر ۱۲-کتاب الرخامه بنام وی است و نام چند کتاب دیگر نیز در لغت‌نامه (g) دیده می‌شود. (باید به ابن القفطی و ابن ابی اصیبعه رجوع کرد)